Ιαπωνία 2011

http://blog.signalnoise.com. Αφίσα σχεδιασμένη από τον James White

ΛΙΓΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑΣ

http://shirazsocialist.wordpress.com/2011/03/16/the-heroes-of-fukushima/

Α.
Fukushima 50: Ήρωες, έτοιμοι να πεθάνουν
Λουκάς Βελιδάκης

Υπάρχει τρόπος μέτρησης του ηρωισμού στην πραγματική ζωή και όχι στη μυθιστορία; Ενδεχομένως το μέτρο να είναι η αυτοθυσία για το κοινό καλό. Στην τραυματισμένη από το σεισμό, το τσουνάμι και τον ενδεχόμενο πυρηνικό όλεθρο Ιαπωνία, ο ηρωισμός μετριέται σε μικροσίβερτ και έχει κωδική ονομασία: «Fukushima 50».

Αυτός είναι ο τίτλος που δόθηκε από τα διεθνή ΜΜΕ για τους εργαζόμενους στους πυρηνικούς αντιδραστήρες της Φουκουσίμα Νταΐτσι που επλήγησαν από το σεισμό των 8,9R. Πρόκειται για 50 εργαζόμενους (από τους 800) που παρέμειναν επί τόπου, όταν η διαχειρίστρια εταιρεία TEPCO κάλεσε σε εκκένωση του χώρου, για να περιορίσουν την υπερθέρμανση των αντιδραστήρων, καθώς τα ψυκτικά κυκλώματα είχαν καταρρεύσει.

Εν συνεχεία, ο αριθμός των καμικάζι-εργαζόμενων αυξήθηκε, φθάνοντας μέχρι και τους 580, προκαλώντας παγκόσμια συγκίνηση για την αυτοθυσία τους- με άμεσο κίνδυνο για τη ζωή τους δίνουν επί μέρες τη μάχη στους πυρηνικούς αντιδραστήρες προκειμένου η χώρα τους, αλλά και ο πλανήτης ολόκληρος, να αποφύγει την πυρηνική καταστροφή. Πρόκειται αναμφίβολα για αποστολή αυτοκτονίας.

Οι «Fukushima 50» είναι εθελοντές, όλοι μεσήλικες, οι περισσότεροι κοντά στη σύνταξη- κι αυτό διότι οι ιαπωνικές αρχές επιδίωξαν, εν μέσω χάους, να χρησιμοποιήσουν για αυτή την αποστολή εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, ώστε να υποφέρουν λιγότερο (ή καθόλου…) όταν αρχίσουν να γίνονται εμφανή τα συμπτώματα από την έκθεση σε ραδιενεργή ακτινοβολία, μετά από χρόνια.

Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Ναότο Καν, αναγνωρίζοντας τη γενναιότητά τους δήλωσε: «Εσείς είστε οι μόνοι που μπορείτε να αντιμετωπίσετε αυτή την κρίση. Η υποχώρηση είναι αδιανόητη». Ο ίδιος, στις 18 Μαρτίου, σημείωσε εμφατικά: «Οι εργαζόμενοι είναι έτοιμοι να πεθάνουν».

Η ιαπωνική κυβέρνηση αύξησε το νόμιμο όριο έκθεσης σε ραδιενεργή ακτινοβολία από 100 σε 250 μικροσίβερτ, προκειμένου να συνεχιστούν οι εργασίες στον τόπο της καταστροφής.

Σημειώνεται ότι ελάχιστα προσωπικά στοιχεία έχουν δει το φως της δημοσιότητας για τους εθελοντές της Φουκουσίμα. Οι ήρωες εκεί, μπροστά στην καταστροφή, δεν έχουν όνομα, παρά μόνο έναν άθλο μπροστά τους, που πρέπει να φέρουν εις πέρας.

Τα διεθνή ΜΜΕ κλίνουν ταπεινά το γόνυ απέναντι στον ηρωισμό των εργαζομένων στους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Μεταξύ άλλων, ο βρετανικός Guardian εξέφρασε το θαυμασμό του, το France 24 έκανε λόγο για τους «απρόσωπους ήρωες», ενώ η Daily Mirror σημείωσε: «Το κουράγιο των εργαζόμενων, που ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή προκειμένου να αποφευχθεί μία πυρηνική καταστροφή, είναι μία ιστορία ταπεινού ηρωισμού. Μία ομάδα εργατών που αποδέχεται να λάβει μέρος σε αποστολή αυτοκτονίας για το κοινό καλό».

Για τους «Fukushima 50» δημιουργήθηκε λήμμα στη Wikipedia, καθώς και πολλά γκρουπ στο Facebook, ενώ είναι αμέτρητα τα μηνύματα στο Twitter και τα κείμενα συγκίνησης στα blogs παγκοσμίως.

Στην Ιαπωνία, ο ηρωισμός έχει ως «μονάδα μέτρησης» τη θυσία για ένα κοινό καλό - με όπλο τη στωικότητα και την άρνηση να κοιτάξεις πίσω, να δεις τις πιθανές συνέπειες των πράξεων σου. Οι «Fukushima 50» ακολουθούν αβίαστα και εθελοντικά το ιαπωνικό μοντέλο. Κερδίζοντας -δικαίως- τον παγκόσμιο θαυμασμό.

Πηγή: www.nooz.gr, 22 Μαρτίου 2011

http://www.nooz.gr/prosopa/fukushima-50-iroes-etoimoi-na-pe8anoun

Κουβαλώντας νερό στα συντρίμια (περιοδικό «Κ», 20/3/2011)

Β.
Η Ιαπωνική ψυχή έχει σμιλευτεί στις συμφορές
Βασίλης Μασσέλος

Ζούσα στην Ιαπωνία όταν έγινε ο Hanshin dai-jishin ή ο «Μεγάλος σεισμός της περιοχής Κόμπε-Οσακα». Αν και σαφώς μικρότερης έντασης από τον πρόσφατο στο Σεντάι και χωρίς να έχει προκαλέσει τσουνάμι, ο σεισμός της 17ης Ιανουαρίου τού 1995 στοίχισε τη ζωή σε 6.500 ανθρώπους.

Η πρόσβαση για τα σωστικά συνεργεία ήταν τότε ιδιαίτερα δύσκολη και σε ορισμένες περιπτώσεις αδύνατη, με αποτέλεσμα να υπάρξουν χιλιάδες εγκλωβισμένοι και επιζώντες χωρίς τροφή και νερό, μέσα στη βαρυχειμωνιά. Οι διασώστες κατέβαλαν τιτάνια προσπάθεια, ενώ χιλιάδες απλοί πολίτες κατευθύνθηκαν με ποδήλατα ή πεζή στην περιοχή μεταφέροντας νερό και εφόδια στους πληγέντες.

Η τηλεοπτική κάλυψη ήταν ακριβής, προσεκτική, χωρίς ίχνος υστερίας, ενώ αξιοσημείωτη ήταν, όπως και τώρα, η ψυχραιμία των επιζώντων. Ουδείς εξ αυτών παραπονέθηκε ή έκανε μνεία του κράτους και του τρόπου με τον οποίο αντιμετώπιζε αυτό την καταστροφή. Η καρτερικότητα, η αλληλεγγύη αλλά και η βεβαιότητα ότι θα ξαναχτιζόταν ό,τι είχε καταστραφεί συνυπήρχαν με το βουβό πόνο. Στην Ιαπωνία η έντονη έκφραση συναισθημάτων περιορίζεται στα μέλη της οικογένειας και στους πολύ στενούς φίλους – οτιδήποτε περισσότερο θεωρείται ένδειξη αδυναμίας.

Οι δυσκολίες δεν είναι άγνωστες στους Ιάπωνες. Όπως και οι Ηπειρώτες στην Ελλάδα, οι κάτοικοι της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου βρίσκονταν ανέκαθεν αντιμέτωποι με ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες διαβίωσης. Η Ιαπωνία διαθέτει ελάχιστους φυσικούς πόρους, περιορισμένη αγροτική γη και γνωρίζει συχνά φονικούς σεισμούς. Επίσης, οι ιαπωνικές πόλεις ήταν κατά το παρελθόν ιδιαίτερα ευάλωτες σε πυρκαγιές, αφού το σύνολο των σπιτιών ήταν ξύλινα. Χαρακτηριστική είναι η «Μεγάλη φωτιά του Εντο», που ξέσπασε το 1657 στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Τόκιο και πήρε και πήρε περισσότερες από 100.000 ψυχές. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να ξαναχτιστεί το Εντο, ενώ ο Σογκούν αξιοποίησε την ευκαιρία ρυμοτομώντας εκ νέου τη μετέπειτα πρωτεύουσα της Ιαπωνίας. Η φωτιά αυτή υπήρξε καταλυτική για τη μελλοντική οργάνωση της πυρόσβεσης και γενικότερα της αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών.

Όμως η αξιοθαύμαστη στάση των Ιαπώνων μπροστά στην καταστροφή δεν εξηγείται μόνο από τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν ιστορικά και τη σχετική, κατά το παρελθόν, απομόνωση της νησιωτικής αυτής χώρας από τον υπόλοιπο κόσμο. Έχει τις ρίζες της και στην κοινωνική οργάνωση, την προγονολατρική θρησκεία, σε αυτό δηλαδή που ο Λευκάδιος Hearn εύστοχα αποκάλεσε «the community cult», δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο Ιάπωνας εντός της κοινότητάς του. Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ και εκατοντάδες χρόνια κάθε χωριό ή περιοχή είχε τα δικά του «κούμι-τσο», δηλαδή τους κανόνες που ρύθμιζαν λεπτομερώς τις λειτουργίες του. Ένα εξ αυτών αναφέρει: «όταν ξεσπά φωτιά, οι άνθρωποι πρέπει να σπεύσουν αμέσως επί τόπου, φέρνοντας ο καθένας έναν κουβά γεμάτο νερό και να καταβάλουν κάθε προσπάθεια να τη σβήσουν υπό τις οδηγίες των αξιωματούχων. Όσοι απουσιάσουν θα λογοδοτήσουν».

Για τον Ιάπωνα το καθήκον προς την κοινότητα αποτελεί δεύτερη φύση του. Το καλό του συνόλου υπήρχε ανέκαθεν σημαντικό από εκείνο του ατόμου σε μια κοινωνία με ασφυκτικούς κανόνες, οι οποίοι όμως, αντί να λειτουργούν ως μέσο καταπίεσης, αποτελούν για τους Ιάπωνες τη βάση του «wa» (αρμονία, ισορροπία και ειρήνη), δηλαδή της αρμονικής συμβίωσης. Τους βοηθούν δε να αντιμετωπίσουν πολύ καλύτερα καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Βεβαίως, η ικανότητα αυτή στηρίζεται και στη λεπτομερή προετοιμασία, στον προγραμματισμό «δια παν ενδεχόμενον». Όταν όμως ένα συμβάν ξεπερνά αυτά για τα οποία έχουν προετοιμαστεί οι Ιάπωνες, που μισούν της εκπλήξεις, συχνά δεν αντιδρούν τόσο αποτελεσματικά όσο ενδεχομένως ο Έλληνας μετρ του αυτοσχεδιασμού και της «πατέντας».

Όσοι από εσάς τώρα, εντυπωσιασμένοι από τη στάση του ιαπωνικού λαού μπροστά στην τρομακτική καταστροφή, θεωρήσετε ότι μπορεί αυτή να αποτελέσει πρότυπο για εμάς τους Έλληνες, θα πρέπει ίσως να το ξανασκεφτείτε. Η ιαπωνική ψυχή έχει σμιλευτεί μέσα από εκατοντάδες χρόνια αντιξοότητας και απομόνωσης που έχτισαν έναν ξεχωριστό πολιτισμό. Γι’ αυτόν το λόγο, εκείνο που εμείς εκλαμβάνουμε ως μοναδική ένδειξη ψυχικής δύναμης, ψυχραιμίας, αυταπάρνησης και καρτερικότητας είναι απλώς μέρος της ιαπωνικής φύσης. Δεν αποτελεί την εξαίρεση, αλλά τον κανόνα. Και μας δίνει ελπίδα ότι ο ιαπωνικός λαός θα ξεπεράσει και αυτή τη μεγάλη δοκιμασία.

Πηγή: περιοδικό «Κ», τ. 407, 20 Μαρτίου 2011

Ένα μεγάλο αλιευτικό στην ξηρά, στην πόλη Χατσινόχε (περιοδικό «Κ», 20/3/2011, ©Yodo News / AP Photo)

Γ.
Ενας αξιοπρεπής λαός
Μιχάλης Μητσός

Μετά την ήττα, µπροστά στην ερειπωµένη πατρίδα, ανακαλύπτω πως τα βουνά και τα ποτάµια είναι πάντα τόσο ήρεµα»: οι στίχοι αυτοί ανήκουν στον κινέζο ποιητή Ντου Φου, και οι µαθητές της Ιαπωνίας τούς µαθαίνουν στο σχολείο απέξω. Μετά την ατοµική βόµβα της Χιροσίµα, ήταν οι στίχοι που ήρθαν στο µυαλό των επιζώντων. Μετά τον σεισµό της 11ης Μαρτίου 2011, αυτός ο υπέροχος λαός τους ίδιους στίχους θυµάται.
Για µας, η πρώτη λέξη που έρχεται στο µυαλό ύστερα από τέτοιες καταστάσεις είναι «πανικός». Εύκολα γράψαµε τις προάλλες ότι πανικόβλητοι Ιάπωνες άδειασαν τα ράφια των σούπερ µάρκετ όταν έµαθαν την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίµα. Το ίδιο εύκολα µεταδίδουν τώρα τα κανάλια ότι πανικόβλητοι κάτοικοι του Τόκιο σπεύδουν να αγοράσουν εµφιαλωµένο νερό µετά την ανακάλυψη αυξηµένης ραδιενέργειας στο νερό της βρύσης. Στην πραγµατικότητα, αν εξαιρέσουµε τους πρόσφυγες του τσουνάµι και της ραδιενέργειας, η καθηµερινότητα στο αρχιπέλαγος είναι το ίδιο ήρεµη µε πριν. Η Ιαπωνία δεν αλλάζει τις συνήθειές της, γράφει στη «Λιµπερασιόν» η Γιουκίκο Κάνο, καθηγήτρια Γαλλικής Γλώσσας στο Πανεπιστήµιο Κόµπε-Ζιογκακουίν. Οι κάτοικοι του Τόκιο δεν έχουν αναπαυτεί ούτε µια µέρα από τις 11 Μαρτίου. Η γη εξακολουθεί να τρέµει, οι αντιδραστήρες βήχουν επικίνδυνα και πολλοί φοβούνται το ξύπνηµα του ηφαιστείου, αλλά οι επιχειρήσεις διάσωσης συνεχίζονται µε τάξη. Ο καθένας κάνει τη δουλειά του αδιαµαρτύρητα, µειώνοντας στο µισό την κατανάλωση ρεύµατος, φυσικού αερίου και τηλεφώνου, ώστε να έχουν περισσότερο οι ζώνες που υποφέρουν. Και όλοι φέρνουν στον νου τους εκείνους τους στίχους που έµαθαν στο σχολείο.
Τη νύχτα της 11ης προς 12η Μαρτίου, οι 300 διασωθέντες του νοµού Μιγιάγκι κατέφυγαν στον τελευταίο όροφο ενός νοσοκοµείου. Εκείνο το βράδυ έκανε ιδιαίτερο κρύο, αλλά ο ουρανός ήταν καθαρός. Οπως συµβαίνει και µετά τις καταιγίδες, τα αστέρια έλαµπαν κοντά στη γη. Οι άνθρωποι αυτοί, για τους οποίους κανείς δεν ήξερε αν ήταν ζωντανοί ή νεκροί, ξάπλωσαν µε τη σειρά στη στέγη του κτιρίου για να ακούσουν το τραγούδι του νυχτερινού ουρανού. Οταν τα σωστικά συνεργεία τους απεγκλώβισαν, είπαν όλοι µε µια φωνή: «Τι όµορφα που ήταν εκείνα τα αστέρια…».
Πριν από λίγα χρόνια, ένας συµπατριώτης του Ντου Φου διατύπωσε την εκτίµηση ότι «ένα νησί µε το µέγεθος της Ιαπωνίας θα έχει εξαφανιστεί σε τριάντα χρόνια». Αναφερόταν βέβαια στην οικονοµία. Το τσουνάµι παρά λίγο να τον δικαιώσει και στην κυριολεξία. Οι Ιάπωνες ξεκινούν ουσιαστικά και πάλι από το µηδέν. Και επανεφευρίσκουν την πατρίδα τους. ∆εν διαλέγουν ούτε την αισιοδοξία ούτε την απαισιοδοξία, όπως λέει και µια φίλη της Γιουκίκο Κάνο που πάσχει από µια ανίατη ασθένεια: «Απλώς δεν απελπίζοµαι. Ας προχωρήσουµε». ∆εν απελπίζονται και προχωρούν, ήρεµοι, σαν τα βουνά και τα ποτάµια τους. Ευγενικοί. Αξιοπρεπείς.

Πηγή: http://www.diastaseis.blogspot.com
24 Μαρτίου 2011


Δ.
Η Δαντική κόλαση της Φουκουσίμα συγκλονίζει 

την Ανθρωπότητα
Κωστής Μαυρικάκης

…«Αρρώστησα ταξιδεύοντας,
τα όνειρά μου τώρα πλανώνται
σʼ ένα λειμώνα γυμνό»

…έγραφε προφητικά στα μέσα του 17ου αιώνα ο Matsuo Bashο ποιητής των Haiku της κλασσικής Ιαπωνικής ποίησης.

Ο μαρτυρικός λαός της χώρας του ανατέλλοντος ηλίου, δεν μετρά απλώς σήμερα τις ανεκλάλητες συμφορές της τιμωρού φύσης. Μετράει τα επίχολα επίχειρα μιας άφρονος ύβρεως: Να τιθασεύει την άφατη δύναμη της δομής της ύλης με την μονόπλευρη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Έχουν περάσει δύο γενιές από την επιτάφια τραγωδία της ατομικής βόμβας της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Κι όμως ο πειθαρχημένος, ευγενικός και εργατικός λαός της χώρας των κίτρινων χρυσανθέμων, δεν κατέστη ποτέ επίμομφος σ’ αυτή την ιστορική του τραγωδία. Αντίθετα κατέστη επιλήσμων της Ιστορίας. Όπως επιλήσμων έχει καταστεί σήμερα και ολόκληρος ο «ανεπτυγμένος» δυτικός κόσμος…

«Πάσα επιστήμη χωριζόμενης δικαιοσύνης και πάσης αρετής, πανουργία ου σοφία φαίνεται» διακήρυττε ο Πλάτων κάτω από τον Αττικό ουρανό πριν από χιλιάδες χρόνια. Η επανάληψη άλλης μιας ίσως μεγαλύτερης τραγωδίας σ’ αυτό το μαρτυρικό λαό, έρχεται να ταράξει τον αλαζόνα ύπνο του δυτικού Ανθρώπου και να του υπενθυμίσει, πως «ό,τι κι αν κάνει δεν θα ξεπεράσει ποτέ τη Φύση και το Θεό». Να του υπενθυμίσει ώστε ν’ ανοίξει ξανά τις κλειστές πύλες της φρόνησής του και να μην σφαγιάζει τα όνειρα των παιδιών του σ’ έναν ζοφερό κόσμο που τους επιφυλάσσει. Ίδιο κι απαράλλακτο με τη Δαντική Κόλαση.

Σήμερα, όχι μόνο τα όνειρα των Ιαπώνων, μα και ολόκληρης της Ανθρωπότητας, «πλανώνται σ’ έναν λειμώνα γυμνό» δημιούργημα του αλαζονικού ναρκισσισμού και του ματαιόσπουδου εγωισμού του έναντι όχι μόνου του φυσικού, αλλά και του μεταφυσικού κόσμου. Ως πού θα συνεχίσει ο Άνθρωπος τη λιποταξία από το αυτεξούσιο της Λογικής και της Κρίσης που του χάρισε ο Θεός; Εκείνη που τον κάνει άλλωστε να διαφέρει απ’ όλα τ’ άλλα ζωντανά όντα;

Είθε αυτή η βιβλική καταστροφή της μακρινής μας χώρας, να γίνει άλλη μια αφορμή για να ανοίξει ξανά τα σύνορα της φρόνησής του ο εκπεσών Άνθρωπος…

© Merabello Libro D’ Oro

http://librodoro.blogspot.com, 20 Μαρτίου 2011

Ε.
Γνώμες
Οι πονηράντζες
Πάνος Θεοδωρίδης

Μέσα στον πόνο και τον ορυμαγδό της Ιαπωνίας ξεφύτρωσαν τα εμπορικά δαιμόνια των Γάλλων και άρχισαν να ζητάνε ελέγχους και να κατηγορούν τους Γιαπωνέζους για επισφαλή πολιτική στην ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Στο πτώμα του εμπορικού τους ανταγωνιστή σκέφτηκαν να καρφώσουν καμιά δεκαριά όρθια φέρετρα.

Οι Ιάπωνες θυσίασαν μέρος της προσωπικής του καθενός αξιοπρέπειας από αυτήν την ακατανόητη για τη δυτική σκέψη μοιρολατρία και αίσθηση της ομάδας. Τη δύναμη που τους ώθησε να καταστραφούν με δυο ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι την έβαλαν στο ζυγό για να μειώσουν τα χαώδη ελλείμματά τους σε φυσικούς πόρους, για τους οποίους, εξάλλου, κατέλαβαν επί πέντε χρόνια τον Ειρηνικό. Οταν έκαναν τα ίδια Ολλανδοί, Γάλλοι και Αγγλοι, δε μιλάω για τους Αμερικάνους, όλα μέλι γάλα. Οταν το δοκίμασαν οι Ιάπωνες, ήταν απλώς τέρατα.

Οι Ιάπωνες ξάφνιασαν τον κόσμο με την εργατικότητα και την εξάπλωση των αρχών τους. Οποιος μπήκε σε γιαπωνέζικο αμάξι του 1970 νόμιζε πως έμπαινε σε κουρσάρικη γολέτα του 1500. Σήμερα, απλώς τρελαίνεται. Οι άνθρωποι έφτασαν να έχουν επάρκεια ρεύματος παίζοντας με το θάνατό τους, κυριολεκτικά. Πείτε μου μια άλλη χώρα, πλην Ολλανδίας, που να σκέφτηκε να αμυνθεί στα τσουνάμια με θαλάσσια τείχη.

Απλώς, σκέφτηκαν να σωθούν από οχτάρηδες σεισμούς, θεωρώντας τους εννιάρηδες μάστιγα του Θείου. Κι απέτυχαν να προστατευτούν.

Σ’ αυτό το δράμα, τι θέλουν τώρα και πετάγονται σαν τα τσουτσέκια οι Γάλλοι μερκαντιλιστές; Διότι πιστεύουν ότι η αμερικάνικη και η ιαπωνική τεχνολογία εξαφανίζεται και θα απομείνει η μοντέρνα γαλλική. Διότι, όταν γίνεται σεισμός 1,8 της κλίμακας Ρίχτερ στη Γαλλία, ανοίγουν για το ευρύ κοινό όλοι οι καθεδρικοί ναοί της Γαλλίας, τέτοιος φόβος τους πιάνει.

Και καλά οι Γάλλοι, άρχοντες της αμετροέπειας και σχεδόν συμπαθείς από τη μανία τους στο λακριντί, σχεδόν ανεκτοί με εκείνα τα ανεκδιήγητα σπικάζ στα ντοκιμαντέρ τους και περίπου της πλάκας με τον τρόπο που προσεγγίζουν ως κριτικοί, όχι ως δημιουργοί, την Τέχνη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα πάντα πρωτοποριακά τους σχέδια, τις συγκοινωνίες και την κουλτούρα των μουσείων τους, τον ακένωτο σεξικό τους παροξυσμό και εξαίσιες παρουσίες στη Μουσική, τη Λογοτεχνία, την Ελεύθερη Σκέψη, το έξοχο φαγητό και την πανέμορφη χώρα. Η Ελλαδίτσα τι σόι πυρηνισμό εξυπηρετεί και μία ώρα μετά, που η Γαλλία, πατρίς του Μαζαρίνου, του Ρισελιέ και άλλων τρελούμπαλων, βγάζει απαγορευτικό διαμονής Γάλλων στην Ιαπωνία (δεν έχουν το μένος του Μάρλον Μπράντο στη Μαντάμ Μπατερφλάι) όταν ξετσουτσουμίζει και «συστήνει» στους Γραικούς «μην πάτε στην Ιαπωνία». Σιγά τη χώρα που κάνει και συστάσεις! Με ένα καράβι βουλιαγμένο στη Σαντορίνη και χιλιάδες στρέμματα πήχτρα στο σκουπίδι για να τρώνε οι τοπικές μαφίες, συστήνουμε στους Γραικούς την Ιαπωνία ως ανθυγιεινό μέρος.

Μάλλον στην πλάκα το έχουμε ρίξει. Ελλάς - Γαλλία - συμμαχία.

Πηγή: εφημερίδα «Αγγελιοφόρος», 17 Μαρτίου 2011

ΣΤ.
Η Μαίρη Σέλεϊ στη Φουκουσίμα
Nίκος Γ. Ξυδάκης

Τη διαρροή του αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ την είχα πια ξεχάσει το 1999, όταν ταξίδεψα στο Ισραήλ. Είχα ξεχάσει τον πανικό, τον φόβο για τα λαχανικά και το γάλα, τη θεαματική αύξηση των διαταραχών του θυρεοειδούς. Το Τσερνομπίλ ήταν παρελθόν. Το ξαναθυμήθηκα στην Καπερναούμ. Καθώς ο μοναχός Ειρήναρχος μάς έδειχνε τον ελληνορθόδοξο ναό των Αγίων Αποστόλων και την αγιογράφησή του, καμωμένη από Φλωρινιώτες μαστόρους, το βλέμμα έπεσε σε φωτογραφίες παιδιών, βέρες και φτωχικά ρολόγια, που κρέμονταν στο τέμπλο. Τι είναι; Τάματα για παιδιά από την Ουκρανία, για παιδιά χτυπημένα από τη λευχαιμία του Τσερνομπίλ. Τάματα και δάκρυα από σκοτεινές ομάδες γυναικών μαντιλοφορεμένων, με οδηγό έναν στάρετς. Χιλιάδες πρόσωπα, χιλιάδες τάματα, θυμητάρια ψυχών, που κλάφτηκαν βουβά. Ετσι ξαναθυμήθηκα το Τσερνομπίλ του υπαρκτού σοσιαλισμού. Κι έτσι το αντικρίζω έκτοτε στο πράσινο τοπίο του Στάλκερ: μια εικόνα του κόσμου μετά την καταστροφή, μια Αποκάλυψη, από τον χρωστήρα του Ταρκόφσκι.

Πώς θα θυμηθούμε την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα, που συγκλονίζει όχι μόνο τη λαβωμένη Ιαπωνία, αλλά ολόκληρη την υφήλιο; Υποθέτω σε κάποιο μελλοντικό tablet αφής, made in Japan, θα βλέπουμε πρόσωπα και βίντεο νεκρών σε ένα μακάβριο slide show. Και αναπόφευκτα θα συσχετίζουμε τη Φουκουσίμα με τη Χιροσίμα, όταν το Enola Gay έστειλε την κόλαση από τον ουρανό.

Η Χιροσίμα προϋποθέτει τη Φουκουσίμα, παρότι φαίνονται διαφορετικά συμβάντα. Και στα δύο κοινό στοιχείο είναι η ανθρώπινη Υβρις.

Στη Χιροσίμα, η Υβρις του νικητή, του αλαζόνα, που αφανίζει αμάχους και ήδη ηττημένους, για να δείξει ακόμη πιο τρομερή την πλανητική του κατίσχυση. Η Υβρις του ανθρώπου που βρήκε επιτέλους το όπλο ολοκληρωτικής καταστροφής και το εφαρμόζει για πειραματική επαλήθευση. Στη Φουκουσίμα, η Υβρις του άφρονος, ο οποίος υπέστη το πυρηνικό ολοκαύτωμα και κατόπιν, επιλήσμων του ολέθρου, δοκιμάζει την πυρηνική ενέργεια πιστεύοντας ακράδαντα ότι τη δαμάζει, ότι η επιστημονική γνώση μπορεί να αντιμετωπίσει τις φυσικές δυνάμεις.

Το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα δείχνει ότι ακόμη και η πιο τεχνολογικά προοδευμένη χώρα, ο πιο πειθαρχημένος και εκπαιδευμένος λαός, δεν μπορούν να προβλέψουν τα πάντα, δεν μπορούν να προβλέψουν τη σφοδρότητα των φυσικών φαινομένων, και κυρίως δεν μπορούν να προβλέψουν το ανθρώπινο σφάλμα. Στη Φουκουσίμα συνέβησαν όλα μαζί, παραβιάζοντας κάθε μέτρο πρόληψης: ο σεισμός ήταν πρωτοφανούς εντάσεως, το τσουνάμι απρόβλεπτο, τα συστήματα ασφαλείας ανεπαρκή ή λανθασμένα. Μα γιατί οι Ιάπωνες χτίζουν πυρηνικά εργοστάσια στην πιο σεισμογενή περιοχή του πλανήτη; Διότι δεν διαθέτουν επάρκεια ενεργειακών πόρων, δεν έχουν άνθρακα, πετρέλαιο, αέριο. Και διότι οι ενεργειακές ανάγκες της ασύλληπτα παραγωγικής Ιαπωνίας είναι τεράστιες. Πώς αλλιώς θα κατακλύσουν τον κόσμο με τα θαυμαστά Toyota, Sony, Seiko, Panasonic, Toshiba, Nintendo; Και διότι το οικονομικό–κοινωνικό μοντέλο που επικρατεί καθολικά στον 21ο αιώνα απαιτεί διαρκή ανάπτυξη, διαρκώς μεγαλύτερη ανάλωση πρώτων υλών και ενέργειας, διαρκώς μεγαλύτερη παραγωγή, διαρκώς μεγαλύτερη κατανάλωση.

Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τη ζωή μας είναι η διαρκής συσσώρευση και μεγέθυνση, η καθυπόταξη της φύσης, η εκμετάλλευση των πηγών έως εξαντλήσεως, η απόρριψη των αντικειμένων μιας χρήσεως, η παραγωγή σκουπιδιών, και ξανά παραγωγή. Αυτός ο δαιμονικός κύκλος παραγωγής–κατανάλωσης–απόρριψης απαιτεί ολοένα περισσότερη ενέργεια. Ωστε το πρόβλημα δεν είναι αν η πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη ή καθαρή, αλλά αν ο ανθρώπινος πολιτισμός μπορεί αενάως να κινείται με αυτή την προσήλωση στην αιώνια συσσώρευση, την αμετακίνητη πίστη στην αιώνια πρόοδο, χωρίς καν ενδοιασμούς για τη μη γραμμική και προβλέψιμη συμπεριφορά των ανθρώπινων κοινωνιών, για τη χαοτική δυναμική των φυσικών φαινομένων.

Η νεωτερικότητα σφραγίζεται από την πίστη στις αστείρευτες δυνάμεις της επιστήμης και την αγαθή φύση του ανθρώπου, που τότε αναδύεται πιο ολοκληρωμένα και ως άτομο και ως πολίτης. Μαζί όμως με την αισιοδοξία του καθολικού σχεδίου του Διαφωτισμού, μαζί με τις ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών, μαζί με τον θρησκευόμενο Δαρβίνο και τον ντετερμινιστή Μαρξ, ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, η λογοτεχνία ζωγραφίζει τα όρια και τους κινδύνους: ο Φρανκενστάιν της Μαίρης Σέλεϊ σκιάζει τον ορίζοντα αισιοδοξίας, συνοψίζει τη ρομαντική σύλληψη του κόσμου, την αντιβιομηχανική και αντισυσσωρευτική, προϋποθέτοντας τις μεγάλες ρωγμές του Φρόιντ και του Νίτσε. Σε αυτές τις ρωγμές στεκόμαστε πάλι σήμερα· στις ρωγμές του σεισμού, της Υβρεως, της μη προβλεψιμότητας, των αδιεξόδων ενός αυτάρεσκου επιστημονισμού, της διαρκούς συσσώρευσης.

Πηγή: εφημερίδα «Καθημερινή», 20 Φεβρουαρίου 2011

Ζ.

Τοξική κιβωτός
Παντελής Μπουκάλας

Aνάμεσα σε όσα λέγονται με στόχο να αμβλυνθεί η σημασία του πυρηνικού ατυχήματος στην Ιαπωνία είναι και το ότι η επιστήμη και η έρευνα έχουν το κόστος τους, και σε ανθρώπινες ζωές, οπότε πρέπει να συμφιλιωθούμε με το «μοιραίο». Η ανθρωπότητα, λέει, πάντοτε κατέβαλλε σκληρό τίμημα για κάθε βήμα της προς τη γνώση, ιδίως την τεχνολογική, οπότε «καλύτερα να λείπουν τα μοιρολόγια και τα αναθέματα», γιατί αποκαλύπτουν ανωριμότητα. Ο ισχυρισμός αυτός έχει την αξία του όταν διατυπώνεται για περιπτώσεις, λ.χ., όπως η διερεύνηση του Διαστήματος. Αλλά για ποια πρόοδο της επιστήμης μπορούμε να μιλάμε σε συμβάντα όπως της Φουκουσίμα και πόσες απώλειες, άμεσες και σε βάθος χρόνου, είμαστε διατεθειμένοι να αποδεχθούμε εν ονόματι του υποτιθέμενου καλού της επιστήμης; Πόσα σφάγια απαιτεί αυτός ο βωμός;
Τρεις εβδομάδες τώρα, η επιστήμη, τόσο προωθημένη, και η τεχνολογία, απίστευτα εξελιγμένη, αδυνατούν να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα που υποτίθεται πως ήταν του χεριού τους δεκαετίες τώρα. Και τι προτείνεται; Να κατασκευαστεί μια ανάποδη κιβωτός, που δεν θα σώσει το γένος των ανθρώπων και το ζωικό βασίλειο εν γένει, αλλά θα φιλοξενήσει τα μολυσμένα με ραδιενέργεια νερά των αντιδραστήρων. Θα ελλιμενιστεί κάπου διά παντός η τοξική κιβωτός και πού; Θα διασχίζει αενάως τα πέλαγα, αντιμετωπίζοντας τον διαρκή κίνδυνο της τρικυμίας; Άγνωστο.
Ό,τι είναι γνωστό είναι το μέγα πρόβλημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων. Άλλες χώρες τα θάβουν, άλλες νοικιάζουν τη γη φτωχών κρατών για να τα παραπετάξουν εκεί, άλλες τα εξαφανίζουν με τις μεθόδους της παρανομίας. Η είδηση δεν είναι τόσο παλιά ώστε να έχει λησμονηθεί: Τον Σεπτέμβριο του 2009, οι ιταλικές αρχές εντόπισαν στα νερά της Καλαβρίας ένα πλοίο που το είχε βυθίσει η Μαφία. Ήταν φορτωμένο με βαρέλια γεμάτα πυρηνικά απόβλητα αγνώστου προελεύσεως. Όσοι τα πέταξαν πιστεύουν φαίνεται πως και η Γη ένα χαλί είναι και μπορούμε να κρύψουμε από κάτω τα σκουπίδια μας.
Το μυαλό του ανθρώπου, αυτό το ξέρουμε, είναι η γεννήτρια όλων των θαυμάτων, αλλά και η αιτία όλων των εγκλημάτων. Πώς θα κλείσει ο ισολογισμός, αυτό δεν το ξέρουμε.

Πηγή: εφημερίδα «Καθημερινή», 1 Απριλίου 2011



Η.
ΓΝΩΜΕΣ
Διδάγματα από την Ιαπωνία
Κ.Π. Αναγνωστόπουλος

Ο μεγάλος σεισμός της Λισαβόνας του 1755 οριοθέτησε δύο εποχές. Εκεί όπου ο άνθρωπος έβλεπε τη θεϊκή οργή και τιμωρία, μετά την καταστροφή της «βασίλισσας των θαλασσών» έκανε λόγο πλέον για φυσικό φαινόμενο, για φυσική καταστροφή. Εκτοτε η ανθρωπότητα έζησε μεγάλες φυσικές καταστροφές. Επρεπε να φθάσει, όμως, το τέλος του εικοστού αιώνα για να πειστούμε ότι οι φυσικές καταστροφές είναι ουσιαστικά ανθρωπογενείς, όπως το είχε ήδη επισημάνει ο Ρουσό στη διαμάχη του με τον Βολταίρο με αφορμή τη Λισαβόνα, και όπως το συνοψίσαμε εμείς λέγοντας ότι «η φύση εκδικείται» και ότι «οι σεισμοί δεν γκρεμίζουν κτίρια».
Ισως βρίσκεται στην ανθρώπινη φύση το γεγονός ότι μας προκαλεί μεγαλύτερη συγκίνηση ένα θύμα με όνομα και ταυτότητα παρά δεκάδες χιλιάδες νεκροί. Φαίνεται, όμως, ότι συνέβη μια βαθύτερη και χειρότερη αλλαγή. Ο προηγούμενος αιώνας μας έμαθε ότι το τερατώδες μπορεί εύκολα να εξορθολογιστεί, να καταντήσει ένα «φυσικό», «τετριμμένο» γεγονός, όπως στην περίπτωση των χιτλερικών στρατοπέδων και των γκουλάγκ στα οποία καθένας προσπαθούσε να κάνει τη «δουλειά» του με τον αποτελεσματικότερο τρόπο, χωρίς μίσος, χωρίς κακεντρέχεια. Το τερατώδες αποδείχθηκε μη διαχειρίσιμο από τις ηθικές μας κατηγορίες, όπως υποστήριξε προ πολλών ετών η Hannah Arendt.
Η καταστροφή στην Ιαπωνία μάς αναγκάζει να κοιταχθούμε για μια ακόμη φορά στον καθρέφτη. Η Χιροσίμα και το Ολοκαύτωμα μπορούν να αποδοθούν σε εγγενή χαρακτηριστικά του ανθρώπου, στην κακία και τη μοχθηρία του. Το Φουκουσίμα οφείλεται στην «καλοσύνη» των ανθρώπων. Βλέπουμε σήμερα ότι μεγάλες συμφορές μπορούν επίσης να προκύψουν από καλές προθέσεις, ότι μεγαλύτερες απειλές προέρχονται από ανθρώπους που επιδιώκουν το καλό, που μέσα από τεχνολογικούς και άλλους μεγα-σχεδιασμούς επιθυμούν να βελτιώσουν την ευημερία των κοινωνιών. Μάθαμε επίσης ότι δεν είναι «μόνο τα κομμουνιστικά πυρηνικά εργοστάσια που είναι ανασφαλή», όπως ελέχθη από επίσημα χείλη μετά την καταστροφή στο Τσέρνομπιλ. Τα «καπιταλιστικά πυρηνικά εργοστάσια» αποδεικνύονται εξίσου επισφαλή. Καταλάβαμε ότι ένας υψηλός βαθμός ασφαλείας και μια μικρή πιθανότητα ατυχήματος δύσκολα μπορεί να αντισταθμίσουν το κόστος μιας τεχνολογικής καταστροφής. Και ίσως αρχίζουμε να νιώθουμε ότι το κόστος της προόδου και της ευημερίας που έχουμε θέσει ως πρώτη (μοναδική;) προτεραιότητα μπορεί να αποδειχθεί ασύλληπτο.

Πηγή: εφημερίδα «Αγγελιόφορος της Κυριακής», 3 Απριλίου 2011
http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=36&artid=87193
kanagn@civil. duth.gr