28.9.12

Κλώθοντας στη χειμωνιάτικη λιακάδα του 1964…



Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το παρελθόν μας. Ευτυχώς δηλαδή! Αυτό θα μας δείξει με τρόπο καθαρό τι χάσαμε, τι κερδίσαμε, πώς θα βαδίσουμε παρακάτω. Θα μας βάλει με ένα μυστήριο τρόπο σε μια τροχιά αυτοκριτικής, αν βέβαια μπορούμε να το δεχτούμε. Σε έναν ευργετικό απολογισμό που δεν είναι πάντα εύκολος. Γι’ αυτό και λένε πως «δεν υπάρχει Μέλλον χωρίς Παρελθόν».
Η γιαγιά Σπαναργυρή, όχι δική μου γιαγιά, αλλά ακριβώς σαν την εδική μου, χωρίς κουβέντες, χωρίς καν να κοιτάζει το φακό, λέει τόσα πολλά, που αδυνατεί κανείς να τα μεταφράσει. Όλα αυτά τα «αμετάφραστα πράματα», εχάθηκαν.
Αντιγράφω σήμερα από το ενδιαφέρον blog του συμμαθητή μου Κωστή Μαυρικάκη, από την Ελούντα της Κρήτης.



Κλώθοντας στη χειμωνιάτικη λιακάδα του 1964…
Κωστής Μαυρικάκης

«Ελούντα, Χειμώνας 1964. Το συνεργείο το Walt Disney έχει κατασκηνώσει στο άσημο αλλά γραφικό ψαροχώρι του Σχίσματος και έχει ξεκινήσει προ πολλού τα γυρίσματα της ταινίας «The moon spinners» («οι κλώστριες του φεγγαριού» ή αλλιώς «τα σμαράγδια της μεσογείου») που βασιζόταν στη νουβέλα της Mary Stewart και σκηνοθέτησε ο James Neilson. Πρωταγωνίστρια η Hayley Mills με τους Eli Wallach, Peter McEnery, Joan Greenwood, Michael Davis, Pola Negri και τη δική μας Ειρήνη Παπά. Στο «Κάτω Χωριό» της Ελούντας, τον ίδιο χειμώνα η Αργυρώ Ζερβού (ή Σπαναργυρή) απολάμβανε κλώθοντας με τη ρόκα της στην αυλή της, τη χειμωνιάτικη λιακάδα. Διακρίνεται καθαρά πίσω της, το γραφικό καλντερίμι του οικισμού που η λαίλαπα της τσιμεντένιας «ανάπτυξης» εξαφάνισε, όπως σε όλα τα χωριά της Κρήτης. Άλλες εποχές, άλλοι άνθρωποι…»

Πηγή: Blog Merabello Libro d’ Oro, 27 Σεπτεμβρίου 2012
http://librodoro.blogspot.gr/2012/09/1964.html
(Φωτ.: Κ. Μάνος)

24.9.12

Ποιο είναι, λοιπόν, το νόημα της ζωής;




ΠOΛITIΣMOΣ
Ποιο είναι, λοιπόν, το νόημα της ζωής;

Χριστιανοί ορθόδοξοι ψυχαναλυτές από όλο τον κόσμο συναντιούνται για ένα διεθνές συνέδριο στην Ελλάδα της κρίσης
Γιούλη Επτακοίλη

Πριν από λίγους μήνες η σπουδαία Αμερικανίδα συγγραφέας Μέριλιν Ρόμπινσον σε μια διάλεξή της στο κατάμεστο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έλεγε στο κοινό ότι «η πίστη είναι το πλεόνασμα της ύπαρξής μας». Πηγαίνοντας να συναντήσω τον ψυχίατρο π. Βασίλειο Θερμό, ένα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας, είχα στο μυαλό μου τον πάστορα Τζον Εϊμς, τον ήρωα στο αριστουργηματικό «Γκίλιαντ: Τόπος μαρτυρίας» και τη συνεχή πάλη του με τα σημαντικότερα δίπολα της ζωής: παραβατικότητα και συγχώρεση, αμφισβήτηση και πίστη. Η λογοτεχνία έχει αυτή τη δύναμη να σε οδηγεί καμιά φορά σε ένα τελετουργικό μύησης στο βαθύτερο νόημα της ζωής. Η πραγματικότητα, όμως, έχει άλλη ορμή. Οσα ζούμε τα τελευταία χρόνια, πέρα από τις ιστορικές, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αιτίες τους, έχουν και μια διάσταση ψυχολογική. Οι έντονοι μετασχηματισμοί, ατομικοί και συλλογικοί, η απόγνωση και η παραίτηση κάνουν έντονη την ανάγκη για απαντήσεις. Και για να βρεθούν αυτές οι απαντήσεις πρέπει η υπαρξιακή αναζήτηση, η προσπάθεια για νοηματοδότηση της ζωής να είναι διαρκής.
Η επιστημονική και εκκλησιαστική κοινότητα έχουν συχνά την ικανότητα να αφουγκράζονται αυτούς τους κραδασμούς και να ανοίγουν δρόμους. Η ανάγκη, λοιπόν, αυτών που υπηρετούν τον άνθρωπο μέσα από την ψυχοθεραπεία να τη συνδέσουν με το βαθύτερο νόημα ζωής του ανθρώπου στάθηκε το 2001 η αφορμή για την πρώτη συνάντηση μιας μικρής ομάδας Αμερικανών και Βρετανών ορθόδοξων ψυχοθεραπευτών στην Αγγλία. Η επόμενη συνάντηση, συνέδριο πια, οργανώθηκε στην Ελλάδα το 2003 με τη συμπαράσταση του νυν αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου, με αρκετά μεγαλύτερη συμμετοχή Ελλήνων και ξένων. Ακολούθησαν άλλα δύο συνέδρια στην Αμερική, και σε λίγες μέρες, στις 27 - 30 Σεπτεμβρίου στον Βόλο, θα πραγματοποιηθεί το 5ο συνέδριο ορθόδοξων ψυχοθεραπευτών με τίτλο «Ψυχοθεραπεία και Ποιμαντική. Αποκαλύψεις της ύπαρξης» και με πολύ μεγάλη συμμετοχή από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ο π. Βασίλειος Θερμός, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίκουρος καθηγητής Ποιμαντικής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών, ανέλαβε ως γραμματέας της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου να μας μιλήσει μεταξύ άλλων για την ανάγκη διαλόγου ψυχοθεραπείας και ποιμαντικής, αλλά και για την υπαρξιακή αναζήτηση σε καιρούς κρίσης.

Η ευμάρεια ναρκώνει τον κόσμο

- Η ανάγκη υπαρξιακής αναζήτησης γίνεται πιο επιτακτική με την κρίση;

- Σε εποχές οι οποίες είναι μεταβατικές και χαρακτηρίζονται από αστάθεια, αγωνίες και αδιέξοδα ο άνθρωπος αναζητάει πιο έντονα το νόημα της ζωής. Οι εποχές σταθερότητας έχουν πολλά καλά, αλλά έχουν και ένα ελάττωμα: ότι μπορεί να αποκοιμίσουν τον υπαρξιακό προβληματισμό. Ο άνθρωπος ναρκώνεται μέσα στην ευμάρεια. Αυτό είναι ένα στοίχημα για την κοινωνία μας: θα μπορέσει -αυτό που όλοι θέλουμε και λέμε- να αλλάξει; Πώς θα αλλάξει; Ενα βασικό λοιπόν από τα ζητούμενα της αλλαγής είναι αν θα μπορέσουμε, πέρα από την ευνομία που θέλουμε να επικρατήσει κ. λπ., να αναπτύξουμε και μια πιο γνήσια υπαρξιακή αναζήτηση.
Αυτό όμως για να γίνει χρειάζεται λιγότερη κατανάλωση, λιγότερη υποδούλωση στην κοινωνία του θεάματος. Απαιτείται μια ασκητική, αν μου επιτρέπετε τη λέξη, για να μπορέσει κανείς να διατηρήσει ξύπνιο μέσα του το υπαρξιακό ερώτημα, το οποίο να σημειώσουμε πως είναι η φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου. Ανθρωπος που δεν έχει υπαρξιακή αγωνία θεωρώ ότι έχει ναρκωθεί. Είναι κάτι που ο Θεός έβαλε μέσα στον άνθρωπο. Λειτουργεί σαν ένα διαρκές κίνητρο για να οδεύει κανείς σε μια αναζήτηση νοήματος, η οποία για πολλούς καταλήγει στο πρόσωπο του Θεού. Εκεί βέβαια εξαρτάται ποιον Θεό έχει κανείς υπ’ όψιν του, πώς του δόθηκε η εικόνα του Θεού, αν του δόθηκε διαστρεβλωμένη κ. λπ.

- Θα τεθούν δηλαδή και θέματα διάκρισης υγιούς και νοσηρής θρησκευτικότητας;

- Φυσικά. Υγιής σχέση με τον Θεό και υγιής θρησκευτικότητα είναι αυτή που κάνει τον άνθρωπο ικανό να χαίρεται, που δεν του αφαιρεί τη χαρά στο όνομα μιας δήθεν πίστης. Είναι επίσης αυτή που τον κάνει δημιουργικό και επομένως αποδέχεται και την επιστήμη. Ενα άλλο κριτήριο είναι η ικανότητα για σχέσεις. Ο άνθρωπος που έχει μια υγιή σχέση με τον Θεό ανοίγεται στις ανθρώπινες σχέσεις. Δείχνει ότι έχει ανάγκη τον Αλλον, δεν φοβάται και δεν φοράει προσωπεία στη σχέση. Και φυσικά έχει την ικανότητα για αυτοπροσφορά και αυθυπέρβαση.
Για να περιγραφούν λοιπόν οι συνθήκες και οι όροι που μια θρησκευτικότητα είναι υγιής, χρειαζόμαστε πολύ την ψυχολογία. Κατά κάποιο τρόπο η θεολογία μάς βοηθάει ως προς τον στόχο, ποιος είναι ο σκοπός της ζωής, και η ψυχολογία, από την άλλη, περιγράφει τους ενδοψυχικούς όρους υπό τους οποίους ο άνθρωπος ζει την περιπέτειά του μέσα σ’ αυτή τη ζωή. Γι’ αυτό και οι ορθόδοξοι ψυχοθεραπευτές πιστεύουμε ακράδαντα ότι χρειάζεται συνεχής διάλογος των ψυχολογικών επιστημών με τη θεολογία, ώστε να μην υπάρχουν παρανοήσεις όπως παλιά.
 
Η απελπισία μπορεί να είναι γόνιμη

- Μια ενότητα του συνεδρίου είναι αφιερωμένη στη γονιμότητα της απελπισίας. Ζούμε σε μια εποχή απελπισίας -πόλεμο την ονομάζουν κάποιοι-, που οδηγεί σε ανησυχητική άνοδο των ποσοστών αυτοκτονιών. Πώς μπορεί να είναι γόνιμη η απελπισία;

- Εκείνο που συνήθως φαίνεται από το έργο της Εκκλησίας είναι οι μερίδες που μοιράζει. Το αν κάποιος δεν αυτοκτόνησε, είτε λόγω της υλικής βοήθειας που του δόθηκε είτε από την ψυχολογική συμπαράσταση, αυτό δεν θα μαθευτεί ποτέ. Υπάρχει δηλαδή ένας τρόπος πρόληψης, ο οποίος δεν θα γίνει ποτέ γνωστός. Η πρωτογενής πρόληψη είναι δύσκολο να αποτιμηθεί σε νούμερα και όμως είναι καθημερινή πραγματικότητα.
Ως προς την απελπισία, νομίζω ότι το κριτήριο είναι από τι απελπιζόμαστε. Η απελπισία είναι αφάνταστα γόνιμη όταν απελπιζόμαστε από τον ναρκισσιστικό εαυτό μας. Διότι έτσι παραιτούμαστε απ’ αυτόν. Παύουμε να ποντάρουμε τόσο πολύ σε εμάς και στις ναρκισσιστικές μας επιδιώξεις, που οδήγησαν άλλωστε και στην οικονομική κρίση. Υπάρχει κάτι ναρκισσιστικό όταν καταναλώνεις περισσότερα απ’ όσα παράγεις.
Εάν όμως απελπιστούμε από τους ανθρώπους γενικά, από τη ζωή γενικά, τότε η απελπισία αυτή είναι καταστροφική, οδηγεί στην αυτοκτονία ή σε ισοδύναμα της αυτοκτονίας, όπως ο κυνισμός και η παραίτηση. Η ελπίδα βρίσκεται πολύ ψηλά μέσα στις αρετές, σύμφωνα με τα λόγια της Καινής Διαθήκης. Γιατί; Πρώτον, γιατί γλιτώνει τον άνθρωπο από καταστροφικές ψευτολύσεις και, δεύτερον, γιατί δεν πρόκειται για μια απλή ελπίδα, «ας είναι ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος», δηλαδή απλώς έναν ευσεβή πόθο.
 
Συμμετοχή στην αλλαγή

Η ελπίδα όπως την αντιλαμβάνεται η Καινή Διαθήκη είναι η πεποίθηση ότι ο Θεός είναι πιο δυνατός απ’ το κακό. Η πεποίθηση ότι το τέλος της ιστορίας δεν είναι η καταστροφή αλλά η μεταμόρφωση του κόσμου μέσα στη βασιλεία του Θεού. Επομένως, ότι ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα ήδη από την καθημερινότητά του εδώ να μπορεί να μετέχει στην αλλαγή του κόσμου, καθώς του μεταγγίζεται αυτή η δύναμη του Θεού και η διαφορετική ποιότητα που ο Θεός δίνει, μέσα από την προσευχή και τη Θεία Κοινωνία. Ετσι ο άνθρωπος γίνεται ο ίδιος παράγοντας ελπίδας, όχι μόνο σε ένα ανθρωποκεντρικό πλαίσιο βάσει απλώς των ικανοτήτων του. Πάντα η θεολογική πρόταση για τον άνθρωπο είναι: όλες οι ανθρώπινες δυνατότητες συν κάτι παραπάνω, που έρχεται από πάνω...
Λέτε για πόλεμο. Δεν είμαστε σε πόλεμο με την τρόικα. Είμαστε σε πόλεμο με αυτήν την όψη του εαυτού μας που, ενώ είναι σκοτεινή και είναι καταστροφική, την παραχαϊδέψαμε, την ανεβάσαμε στην επιφάνεια, της δώσαμε τα ηνία της ζωής μας και τελικά έφτασε τη χώρα σε αυτό το σημείο. Με αυτήν είμαστε σε πόλεμο και πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να τον κερδίσουμε. Και ο απελπισμένος γονέας που στερείται τόσα πράγματα είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσει ότι ο πραγματικός πόλεμος δεν είναι με τους πολιτικούς, τους οποίους έχει δίκιο να βρίζει φυσικά και να μην εμπιστεύεται, αλλά με εκείνη την πλευρά του εαυτού του που του λέει «το παιδί σου έχει απόλυτη ανάγκη να του πάρεις αυτό το πράγμα», ενώ το παιδί έχει απόλυτη ανάγκη το χαμόγελο του πατέρα και της μάνας, και να παίξουν μαζί, και να δει στα μάτια τους την ελπίδα και στις πράξεις τους την τιμιότητα. Τα παιδιά τα τρέφει η ωραία σχέση με τους γονείς τους.

Το σύστημα κάνει τους πάντες συνενόχους

- Πώς κρίνετε τη φράση «όλοι μαζί τα φάγαμε»; Επιδιώκεται η συλλογική ενοχοποίηση;

- Υπάρχει και μια άλλη διάσταση αυτής της φράσης που δεν την προσέξαμε τόσο. Αν θέλουμε να ακριβολογήσουμε, εγώ θα έλεγα ότι δεν τα κλέψαμε όλοι μαζί, αλλά σχεδόν όλοι μαζί τα φάγαμε. Τι θέλω να πω μ’ αυτό; Λίγοι ήταν αυτοί -όχι μόνο πολιτικοί- οι οποίοι σκόπιμα και ιδιοτελώς απομύζησαν το δημόσιο χρήμα, αλλά το κλοπιμαίο χρήμα στην πραγματικότητα αναδιανεμήθηκε στην κοινωνία και ωφελήθηκαν και άλλοι χωρίς να φταίνε. Αυτό δείχνει πόσο αρρωστημένο είναι το σύστημα. Κάνει συνένοχους τους πάντες. Υπάρχει το κίνητρο της συλλογικής ενοχοποίησης στους πολιτικούς μας, από την άλλη όμως είναι αδύνατο αυτή η χώρα να ανακάμψει εάν δεν υπάρξει μια βαθύτερη και συνολικότερη αλλαγή. Και για να γίνει χρειάζεται μια αυτοκριτική της βάσης. Μην ξεχνάμε πως υπάρχουν καλές και κακές ενοχές. Οι κακές ενοχές είναι όταν γίνονται μοχλός να μας χειριστεί ο άλλος. Αλλά οι καλές μάς βοηθάνε να αλλάξουμε, και αυτές τις χρειαζόμαστε.

- Αρκετές εισηγήσεις του συνεδρίου είναι αφιερωμένες στην υπαρξιακή αγωνία των παιδιών και των εφήβων. Είναι μεγάλη πρόκληση το τι θα γίνει με αυτά τα παιδιά.

- Είναι μεγάλη πρόκληση το πώς θα καταφέρουμε να μη φιμώσουμε τα υπαρξιακά ερωτήματα των παιδιών και των εφήβων τα οποία είναι ευθύβολα και συχνά μας φέρνουν σε αμηχανία. Αν εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε πιστοί, τουλάχιστον δεν πρέπει να κλείσουμε τον δρόμο των παιδιών σ’ αυτήν την αναζήτηση. Ισως να έχουμε τη νεολαία στην Ευρωπαϊκή Ενωση που θρησκεύει περισσότερο. Οι νέοι δεν έχουν πρόβλημα με τον Θεό, αλλά με την Εκκλησία ως θεσμό. Και ως θεσμός έχουμε αποτύχει να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους, δεν έχω κανένα δισταγμό να το πω.
Και το άλλο που πρέπει να μας απασχολήσει είναι πώς γίνεται ο έφηβος να έχει μια κάποιου τύπου θρησκευτικότητα, και κατά τη γνώμη μου πολύ καλή και συγκροτημένη ηθική συμπεριφορά, και όμως αυτοί οι νέοι στην ενήλικη ζωή τους χάνουν το ηθικό τους έρεισμα. Κάπου οφείλεται αυτή η μεταμόρφωση. Γιατί δεν μπορούμε να διατηρήσουμε τα τόσα καλά στοιχεία; Εγώ πιστεύω πως φταίει και το γεγονός ότι από πολύ νωρίς το παιδί εκτίθεται στον κυνισμό των ενηλίκων, ο οποίος εκδηλώνεται με τη συντεχνιακή ιδιοτέλεια. Πώς θα του φερθούν οι καθηγητές του στο σχολείο, οι μακρές απεργίες, η κατάσταση στα πανεπιστήμια που είναι από τους πιο διεφθαρμένους κοινωνικούς χώρους...

- Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι η άνοδος της Χρυσής Αυγής οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στην ψήφο νέων μεταξύ 18 - 25 ετών. Υπάρχουν πιστοί ανάμεσά τους;

- Είναι τραγικό να φτάνουμε στο σημείο να παραδίδουμε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας βορά στη Χρυσή Αυγή. Είναι πιθανό να υπάρχουν μικροί πυρήνες μέσα στην Εκκλησία που συμφωνούν με αυτές τις πρακτικές, γιατί όπως αναφέραμε και προηγουμένως υπάρχει υγιής αλλά και νοσηρή θρησκευτικότητα. Υπάρχει δηλαδή η θρησκευτικότητα που βάζει το εθνικό πάνω από το θρησκευτικό, επομένως γίνεται ξενόφοβη και συγκαλύπτει το μίσος με διάφορα ιδεολογήματα. Ελλείψει χώρου παραπέμπω σε ένα μικρό άρθρο μου στη «Νέα Εστία» του Ιουνίου.

- Αν συμφωνήσουμε στο ότι περνάμε εθνική κατάθλιψη, από πού αντλείτε αισιοδοξία;

- Περνάμε εθνική κατάθλιψη εν μέρει γιατί δεν έχουμε κάνει ακόμα την αυτοκριτική μας. Εν μέρει αυτή η εθνική κατάθλιψη οφείλεται στο διαδεδομένο σύνδρομο ότι σε έναν λαό αθώο ήρθαν τα τρωκτικά, ντόπια και ξένα, να τον απομυζήσουν. Χωρίς αυτό να στερείται εντελώς αλήθειας, δεν είναι η ορθή στάση. Ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάπου γράφει ότι αυτόν που δεν αδικεί ο ίδιος τον εαυτό του δεν μπορεί να τον βλάψει κανείς.
Αν η εθνική μας κατάθλιψη οφείλεται στην αναγνώριση των λαθών, τότε θα είναι μια υγιής «κατάθλιψη». Είναι ο πόνος κάποιου που συνειδητοποιεί τι έκανε αλλά αυτό του δίνει την αφορμή να μεγαλουργήσει. Εκεί βασίζεται η αισιοδοξία μου. Οτι έχουμε δυνάμεις τέτοιες που, αν υπάρξουμε τίμιοι με τον εαυτό μας ατομικά και ως λαός, θα μπορέσουμε να επωφεληθούμε από την κρίση. Και η κρίση να γίνει αφορμή αναγέννησης εθνικής και κοινωνικής.
Ξέρετε, αυτό το βλέπουμε και στην ψυχιατρική. Μπορεί να συμβεί μια κρίση ψυχοπαθολογίας σε κάποιον άνθρωπο, ένα δύσκολο επεισόδιο στη ζωή του, αλλά καθώς ρευστοποιείται η προηγούμενη κατάσταση, αυτό δίνει την ευκαιρία στον ψυχισμό για κάτι καλύτερο. Σαν να υπάρχει μια κρυφή δίψα για αλλαγή. Και μερικοί την επιτυγχάνουν. Αυτός είναι ο σκοπός. Αν υπάρχει μια κρυμμένη τελεολογία μέσα στον ψυχισμό είναι αυτό: Οτι κρίσεις αποσταθεροποιητικές σπρώχνονται από κάτω για να γίνουν οι κατάλληλες διορθωτικές κινήσεις και τα πράγματα να οικοδομηθούν σε άλλη βάση. Και αυτή μπορεί να είναι η ευλογία της κρίσης.

Διάλογος ποιμαντικής και ψυχοθεραπείας

- Πού βρίσκεται το σημείο συνάντησης ψυχοθεραπείας και ποιμαντικής;

- Tο κρίσιμο σημείο συνάντησης νομίζω ότι βρίσκεται στο γεγονός ότι ο θεραπευτής ο οποίος χαρακτηρίζεται από τη θρησκευτική πίστη θα δει στον άνθρωπο που έχει απέναντί του κάτι περισσότερο από αυτό που βλέπει ο άλλος θεραπευτής. Οχι ότι ο θεραπευτής ο οποίος είναι αδιάφορος ως προς τα θρησκευτικά δεν θα κάνει καλή ψυχοθεραπεία. Υπάρχουν φυσικά άριστοι ψυχοθεραπευτές και άλλωστε όλες οι ψυχοθεραπευτικές σχολές τις οποίες ακολουθούν οι ορθόδοξοι ψυχοθεραπευτές δημιουργήθηκαν από άλλους που δεν ήταν πιστοί. Αλλά εκείνο που αναγνωρίζει ο πιστός ψυχοθεραπευτής είναι ότι δεν μπορεί ο άνθρωπος να κλειστεί μόνο στο ψυχολογικό γεγονός. Είναι τόσο πολύπλοκο και δύσκολο πλάσμα ο άνθρωπος, ώστε για να ερμηνευθεί, πέρα από την ψυχολογική θεωρία και τις τεχνικές που χρησιμοποιεί, χρειάζεται και μια θεολογική άποψη για τον άνθρωπο. Και χρειάζεται να έχει κανείς διαρκώς κατά νουν ότι το ζητούμενο, ο στόχος είναι κάτι παραπέρα από την ψυχολογική υγεία και ωριμότητα, οι οποίες φυσικά είναι απολύτως απαραίτητες. Κάποιος που θα σκεφτεί μόνο ανθρωποκεντρικά, που δεν τον ενδιαφέρει η θρησκευτική πίστη, θα επιδιώξει μόνο αυτά τα δύο, που είναι απολύτως σημαντικά γιατί χωρίς αυτά τα δύο δυστυχούμε. Αλλά για κάποιον που έχει μια βαθύτερη προοπτική υπάρχουν το νόημα ζωής (εδώ έχουμε το υπαρξιακό στοιχείο) και η πορεία προς τον Θεό (το θεολογικό στοιχείο).
Γι’ αυτό και θα λέγαμε ότι τούτο το συνέδριο είναι πολύ επίκαιρο, γιατί κατ’ εξοχήν σε περιόδους κρίσεων αναρωτιέται κανείς για το νόημα της ζωής. Αυτό που κάνουν οι ορθόδοξοι ψυχοθεραπευτές είναι να τιμούν με την πράξη τους τις μορφές ψυχοθεραπείας που υπάρχουν, αλλά ταυτόχρονα να επισημαίνουν ότι δεν είναι αρκετό αυτό για να ερμηνεύσεις και να ικανοποιήσεις τον άνθρωπο. Και καθώς έχουν διατυπωθεί πολύ σημαντικά πράγματα γύρω από θεολογικές αλήθειες για τον άνθρωπο, προσπαθούν να φέρουν σε διάλογο αυτά τα δύο.

Συνέδριο στον Βόλο, 27-30 Σεπτεμβρίου

Το 5ο συνέδριο ορθόδοξων ψυχοθεραπευτών με τίτλο «Ψυχοθεραπεία και Ποιμαντική. Αποκαλύψεις της ύπαρξης» θα πραγματοποιηθεί στις 27-30 Σεπτεμβρίου στον Βόλο, στο συνεδριακό κέντρο Θεσσαλίας και γίνεται με τη συμπαράσταση της Μητρόπολης Δημητριάδος. Υπάρχουν συμμετοχές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ κάποιες ενότητες που θα απασχολήσουν το συνέδριο είναι: «Η ψυχοθεραπεία ως υπαρξιακή διεργασία», «Στον στίβο των διαπροσωπικών σχέσεων», «Η πάλη ενάντια στην αυτοκαταστροφικότητα», «Η γονιμότητα της απελπισίας», «Οταν η εξουσία εισχωρεί στην ποιμαντική τέχνη», «Υπαρξιακά ερωτήματα παιδιών και εφήβων». Επίσης, κυκλοφορούν ήδη δύο εκδόσεις: Ο πρόσφατος τόμος «Θεραπεύοντας» (εκδ. Αρμός) περιέχει τις εισηγήσεις του συνεδρίου του 2003 και ο τόμος «Θεολογία και Ψυχιατρική σε διάλογο» του 1999, από την Αποστολική Διακονία, περιέχει τα πρακτικά μιας ημερίδας - προπομπού των μετέπειτα συνεδρίων. Καθώς και το περιοδικό «Ψυχής δρόμοι», ενδεικτικό αυτού του ενδιαφέροντος.

Πηγή: εφημερίδα «Η Καθημερινή», 23 Σεπτεμβρίου 2012
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_23/09/2012_496281
Φωτογραφία: Δημήτρης Κράλλης, Ηλιοβασίλεμα στον Όλυμπο

21.9.12

Τζούλια Κρίστεβα. Ένα κάποιο φως



ΦΥΛΛΩΣΙΕΣ
Παυλίνα Εξαδακτύλου
Τζούλια Κρίστεβα: «Εθνικισμός και ρατσισμός λειτουργούν ως prozac»


Η ψευδαίσθηση και ο ριζοσπαστισμός του έρωτα. Οι περιορισμοί, η απογοήτευση, ο εξευτελισμός που βιώνουν τα άτομα εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Οι παλιές ταυτότητες που διαλύονται. Το prozac του εθνικισμού. Ένα εργαστήριο πολτοποίησης και επανακατασκευής (παλιών) ταυτοτήτων. Το «corpus mysticum». Μια μοναδική ταυτότητα για τον καθένα. Έστω το ενδεχόμενο κατασκευής της. Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς. «Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;». Η Τζούλια Κρίστεβα, καθηγήτρια-διευθύντρια σπουδών Γλωσσολογίας, Σημειολογίας και Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα στο Πανεπιστήμιο Paris VII, μιλά στο lifo.gr με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου της «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα». (μεταφρ: Τάσος Μπέτζελος, Κέδρος)

Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος) και «Στην αρχή ήταν η αγάπη - Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το βιβλίο της Χάννα Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).


_______________

«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση, αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι’ αυτόν». («Ιστορίες αγάπης - Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________


Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία. Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή οικονομικό χαρακτήρα.

Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει έρωτας.

_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος. [...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ’ ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται μόνο σ’ ένα επ’ άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________


Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή. Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται, πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________

«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________


Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας. Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική, πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ’ αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα «corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η ψυχανάλυση.


Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε συγκρούσεις, σε δολοφονίες.

_______________

«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ’ ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ. Νησίδες)

«...παρ’ όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό, ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών, που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ’ ανεβάσει στον κόσμο των ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ. Νησίδες)
_______________

Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα. Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι διανοούμενοι


Πηγή: Lifo.gr, 20 Σεπτεμβρίου 2012
http://www.lifo.gr/team/fyllosies/32663#comments

17.9.12

Η ευκαιρία της Χρυσής Αυγής για τη δημοκρατία



Η ευκαιρία της Χρυσής Αυγής για τη δημοκρατία
Στέφανος Κασιμάτης


Οσοι πιστεύουμε στην δημοκρατία οφείλουμε ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στην Χρυσή Αυγή - και σοβαρολογώ απολύτως. Της το οφείλουμε για την ευκαιρία που μας προσφέρει -και μάλιστα την ώρα που την έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη- ώστε να διορθώσουμε λάθη δεκαετιών και να κάνουμε μια νέα αρχή στην πολιτική ζωή. Είναι η ευκαιρία που δίνεται στη νομιμότητα να αναμετρηθεί, επιτέλους, με την οιονεί νομιμοποιημένη βία της Αριστεράς: αυτό το καρκίνωμα της Μεταπολίτευσης, που όλοι το φοβούνται και κανείς δεν το αγγίζει· αυτό που σήμερα αποτελεί το βασικό εμπόδιο στη μετάβαση της χώρας από την εποχή των σοβιέτ με αστακομακαρονάδα (ελληνικό μοντέλο του σοσιαλισμού...) στη σύγχρονη πραγματικότητα.
Η ανοχή της πολιτικής βίας, εφόσον ασκείται στο όνομα των ιδανικών της Αριστεράς από οιονδήποτε αυτόκλητο φορέα τους, είναι πια φαινόμενο τόσο σύνηθες στην κοινωνική και πολιτική ζωή ώστε σχεδόν δεν το προσέχουμε. Η κατάλυση της έννομης τάξης έχει φθάσει να θεωρείται στοιχείο της ελληνικής «ιδιαιτερότητας», όπως προτιμούμε να λέμε τη γραφικότητά μας. Σας θυμίζω σχετικώς μόνον μια σκηνή από την ιδιόμορφη αθηναϊκή καθημερινότητα - σκηνή την οποία όλοι έχουμε δει να εκτυλίσσεται μπροστά μας ξανά και ξανά: την τελετουργία της θραύσης των μαρμάρων, παρουσία της απαθούς Αστυνομίας, σε κάθε συλλαλητήριο που γίνεται με τη συμμετοχή αναρχικών κουκουλοφόρων.
Με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου τα τελευταία χρόνια, αλλά και χάρη στα αγαθά της παγκοσμιοποίησης, σχεδόν οι πάντες έχουμε πια διαμορφώσει εικόνα της ζωής στις αναπτυγμένες, ευνομούμενες ευρωπαϊκές χώρες, με τις οποίες μας κολακεύει τόσο πολύ να συγκρινόμαστε (και, φυσικά, να βρίσκουμε πάντα ότι εμείς υπερτερούμε...) Ας προσπαθήσουμε, παρακαλώ, να μεταθέσουμε στην εικόνα αυτή, που έχουμε αποκτήσει με τα ταξίδια στο εξωτερικό, τη σχεδόν «φυσιολογική» σκηνή της θραύσης των μαρμάρων και τότε θα καταλάβουμε πόσο βαθιά παράλογη είναι όχι τόσο η ασυδοσία των ακραίων εκφάνσεων της Αριστεράς (αυτοί βρίσκουν και τα κάνουν, σε τελευταία ανάλυση...), μα προπαντός η ανοχή του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας στις μορφές της βίας που επιλέγει κάθε φορά.
Ανεχόμαστε στελέχη ή ακόμη και βουλευτές του ΚΚΕ ή του ΣΥΡΙΖΑ να υπερασπίζονται καταλήψεις πανεπιστημιακών κτιρίων από λαθρομετανάστες, να εμποδίζουν τη λειτουργία επιχειρήσεων που υφίστανται νομίμως (π.χ., το χρυσωρυχείο στην Χαλκιδική), να επιβάλουν με το ξύλο την υποχρέωση της απεργίας σε ανθρώπους που θέλουν να δουλέψουν. Επιτέλους, ας παραδεχθούμε ότι κάτι έχει πάει πολύ στραβά σε τούτη τη χώρα όλα αυτά τα χρόνια της Μεταπολίτευσης! Ας το παραδεχθούν, μάλλον, οι πολιτικοί εκπρόσωποι του αστικού κόσμου που τόσα χρόνια κάνουν τις κότες μπροστά στο φαινόμενο -πλην ελαχίστων τιμητικών εξαιρέσεων, όπως των Ν. Δένδια και Φ. Σαχινίδη- γιατί εμείς οι άλλοι το έχουμε καταλάβει προ πολλού. (Για ποιον λόγο νομίζετε εξαφανίσθηκε από την πολιτική εκείνος ο ανεκδιήγητος Παπουτσής;)
Και αν ώς τώρα ήταν ο φόβος που συγκρατούσε τους πολιτικούς, ας είναι καλά τα «λεβεντόπαιδα με τις μαύρες μπλούζες» και τα καμώματά τους, που δίνουν την ευκαιρία στον αστικό πολιτικό κόσμο να υπερβεί το δέος της εξ αριστερών «ιεράς αγανακτήσεως» και να αποδείξει ότι η δημοκρατία μπορεί να υπερισχύσει εκείνων που επιβάλλουν τη βία, είτε μαύρη είτε κόκκινη. Το έδειξαν τα γεγονότα στο πανηγύρι του Μεσολογγίου, ώστε να το μπορούν πια να το δουν καθαρά όσοι μέχρι πρότινος αναπαύονταν στις βολικές βεβαιότητες της Μεταπολίτευσης: το χρώμα της βίας δεν κάνει καμία διαφορά ως προς την ουσία της. Εξ ου και η υστερία με την οποία Δ. Παπαδημούλης και Ζ. Κωνσταντοπούλου αντέδρασαν στον εύστοχο συσχετισμό ακροδεξιάς και ακροαριστερής βίας που τόλμησε ο Φ. Σαχινίδης από το βήμα της Βουλής. (Παρεμπιπτόντως, η φουκαριάρα η Σ. Σακοράφα, που κάθεται συνήθως μπροστά από την κ. Κωνσταντοπούλου στα έδρανα της Βουλής, πρέπει να έχει πλέον κουφαθεί από τις τσιρίδες της Ερινύας του ΣΥΡΙΖΑ...)
Αν ο Σαμαράς εννοεί αυτά που έλεγε προεκλογικά, αν ο Βενιζέλος καταλαβαίνει ότι μόνον ως αστική σοσιαλδημοκρατία μπορεί να έχει μέλλον το ΠΑΣΟΚ και αν ο Κουβέλης πιστεύει στη διαφορά της δημοκρατικής Αριστεράς από την Αριστερά της βίας, ιδού η ευκαιρία κύριοι! Η Χρυσή Αυγή, χωρίς να το καταλαβαίνει, ανοίγει τον δρόμο για την επιβολή της νομιμότητας προς κάθε πλευρά: κουκουέδες, συριζαίους, χρυσαυγίτες - όλοι τους βλάπτουν τη δημοκρατία εξίσου.
Πρόκειται για ευκαιρία, την οποία η κυβέρνηση πρέπει να αξιοποιήσει, διότι είναι, τρόπον τινά, αναγκαστική. Αν την αφήσει ανεκμετάλλευτη, όχι μόνον θα έχει στερηθεί το κέρδος που μπορεί να αποκομίσει, αλλά η απραξία θα της επιφέρει ένα σοβαρό κόστος. Αν, δηλαδή, διαχωρίσει την καλή βία της άκρας Αριστεράς από την κακή της άκρας Δεξιάς, ενισχύει την οιονεί νομιμοποίηση της πρώτης και καλλιεργεί το έδαφος για την περαιτέρω εξάπλωση της δεύτερης. Ας μην κρυβόμαστε πια πίσω από το δάκτυλο της πολιτικής ευπρέπειας και ας κοιτάξουμε πού έχουμε φθάσει: στις παρέες σας, εκεί όπου μιλάτε ελεύθερα, πόσοι είναι εκείνοι που ευχαριστήθηκαν την προεκλογική μπούφλα που έφαγε η Λιάνα Κανέλλη από τον Ηλ. Κασιδιάρη, αλλά ντρέπονται ή φοβούνται να το πουν παραέξω; Η διαφοροποίηση αριστερής και δεξιάς βίας υπέρ της πρώτης θα τους κάνει να ξεπεράσουν την ντροπή ή τον φόβο που τώρα τους συγκρατεί. Εξάλλου, το διδάσκει και η Ιστορία: στη Γερμανία της Βαϊμάρης, τα Τάγματα Εφόδου του Ρεμ δεν ήλθαν μόνα τους, επειδή τα γέννησε η κρίση· ήλθαν παρέα με τις στρατιωτικοποιημένες μονάδες των κομμουνιστών. Τα δε Τάγματα Ασφαλείας στην Αργολίδα οι κάτοικοι τα υποδέχονταν με ζητωκραυγές, μετά το κύμα τρομοκρατίας που εξαπέλυσε ο ΕΛΑΣ το καλοκαίρι του 1943.
Αν λοιπόν η κυβέρνηση αδρανήσει μπροστά στην ευκαιρία που της προσφέρεται τώρα από τη Χρυσή Αυγή, τότε κατρακυλάει στον δρόμο που χάραξε ο Πάκης, τον Δεκέμβριο του 2008. Γι’ αυτό, άλλωστε, τον χειροκροτούσε ο ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή, αλλά φοβάμαι ότι ο ίδιος δεν το αντελήφθη. Εκτός, βέβαια, αν ως Καλαματιανός διανοούμενος που βλέπει βαθιά στο μέλλον (το δικό του μέλλον), προετοιμάζεται για να γίνει κάποτε βουλευτής Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά, όχι στο κοντινό μέλλον· μιλούμε για μετά από τουλάχιστον καμιά δεκαπενταριά χρόνια, όταν ο Μανώλης Γλέζος θα έχει αρχίσει να κουράζεται...

Πηγή: Εφημερίδα «Καθημερινή», 16 Σεπτεμβρίου 2012
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_16/09/2012_495776
kassimatis@kathimerini.gr

Οι ταινίες που αγαπάμε



EDITORIAL
Οι ταινίες που αγαπάμε
Με αφορμή το Top 100 της Ιστορίας του κινηματογράφου που δημοσιεύει κάθε χρόνο το «Sight & Sound»
Στάθης Τσαγκαρουσιάνος



Για παιχνίδι, πριν από λίγα χρόνια στην «Eλευθεροτυπία» είχα φτιάξει τη δική μου λίστα ταινιών που με διαμόρφωσαν. Δεν επέλεξα τα αριστουργήματα του σινεμά - άλλωστε, μερικά τα είδα στα χρόνια που ακολούθησαν και φυσικό ήταν η λίστα μου να ανατραπεί εκ βάθρων. Μιλάμε για 25 χρόνια πριν!
Δεν είχα δει, π.χ., τον καλό Ρενουάρ: τον Κανόνα του Παιχνιδιού και το Μια μέρα στην εξοχή που αργότερα μου έμαθαν την ατιθάσευτη ελευθερία του αστικού πνεύματος να λέει την αλήθεια, όσο ωμή κι αν είναι - και μάλιστα με κομψότητα. Ή τον ανθρωπισμό της Μεγάλης Χίμαιρας, που είναι τόσο στέρεα εκφρασμένος που σχεδόν μπορείς να του χαϊδέψεις το κεφάλι.
Δεν είχα δει ολόκληρο τον Κουροσάβα (που λιγάκι αδικείται στις λίστες του «Sight & Sound») - ειδικά τις λιγότερο μεγαλόσχημες ταινίες του, οι οποίες βαθμηδόν άρχισαν να μου αρέσουν πιο πολύ απο τις άλλες: το κοφτό και οικονομημένο Γιοτζίμπο, που πάλλεται σαν βίαιο καρδιοχτύπι, ή τον Δολοφόνο του Τόκυο, που τον νομίζω ανώτερη τραγωδία και από τον Θρόνο του Αίματος.
Δεν είχα δει το υπόκωφης έντασης Close-Up του Κιαροστάμι και μόλις πέρυσι είδα άφωνος το Touch of Evil του Όρσον Ουέλς, ένα από τα πιο έξυπνα, μελαγχολικά και αριστοτεχνικά φιλμ που έφτιαξε ανθρώπινος νους.
Δεν είχα δει το μοναχικότερο (και πιο αδικημένο) φιλμ της ιστορίας του κινηματογράφου: τη Νύχτα του Κυνηγού. Ούτε είχα εκτιμήσει όσο έπρεπε, συνεπαρμένος από τον σάλο του μάρκετινγκ ή κάθε μεταπολιτευτικής μόδας, το ύψος των Νονών, του Γατόπαρδου και του Τρελού Πιερό.
Τα είδα και τα ξαναείδα στα χρόνια που ακολούθησαν, έκοψα κι έραψα τη λίστα μου -προπάντων-, πρόσθεσα μισή ντουζίνα Όζου, ο οποίος έγινε ο πιο κοντινός ποιητικός μου φίλος, τώρα που προσπέρασα τα «μισά της ζωής».
Θα ήθελα να δημοσιεύσω πάλι, αδιόρθωτη, τη νεαρή μου λίστα, έτσι, για να υπάρχει τυπωμένη. Ελλείψει όμως χώρου, διαλέγω επιλεκτικά όσες χωρούν:


1. Επάγγελμα Ρεπόρτερ: Μου έμαθε ότι μπορείς πάντα να φεύγεις. Ακόμα και από τον εαυτό σου. Ότι έχει πλάκα να πετάς την παλιά σου ζωή σαν το πουκάμισο. Ηττοπαθές, απελπισμένο, αλλά καλύτερο από τον μικροαστισμό. Χάρη σε αυτό έγινα δημοσιογράφος.

2. Αντρέι Ρουμπλιώφ:
Η ασκητική αυτάρκεια της τέχνης. Πώς η σάρκα γίνεται πνεύμα μέσα από την αφοσιωμένη δουλειά και την απόσταση από το σύρσιμο της καθημερινότητας. Όλος ο Σολωμός κι ο Κάλβος είναι εδώ.

3. Έκλειψη (αν και η Περιπέτεια είναι καλύτερη): Η μαγεία των πόλεων. Πώς γίνονται συναισθηματικές φωλιές, ειδικά για εκείνους που το ‘καψαν το σπίτι τους.

4. Το Χρήμα: Η πρώτη ταινία του Μπρεσσόν που είδα. Κεραυνός. Η αυστηρότητα της φόρμας, τα μαγικά κενά, η σιγαλιά, η ωμότητα των πραγμάτων, η απόλυτη αντι-δραματικότητα. Με έκανε να νιώσω γελοίος για τον (έμφυτο) μελοδραματισμό μου και χάρη σε αυτή την ταινία (και τις υπόλοιπες του Μπρεσσόν) κάπως τον μετρίασα.

5. Mαύρα Μάτια: Εδώ ο Μαστρογιάνι μού θύμισε (μάλλον κατέταξε) τον πατέρα μου. Που ήταν γλεντζές, καλοσυνάτος και λιγάκι ανεύθυνος. Κατάλαβα! Και ταυτίστηκα κι εγώ. Η ζωή είναι κρασί, ταξίδια, έρωτας - να κάνεις το παν για λίγες στιγμές απόλυτης ξεγνοιασιάς, χωρίς καθόλου το βάρος της συνείδησης. (Μ’ αρέσει πολύ ο Μιχάλκωφ, ενώ δεν είναι ιδιοφυής.)

6. Φάννυ και Αλέξανδρος: Καλοσύνη, αξιοπρέπεια, δουλειά, ανοχή. Δεν ξέρω άλλο έργο του σινεμά που να πλησιάζει τόσο τη μορφή Διαθήκης όσο αυτό. Τα λέει όλα. Τα κατόρθωσε όλα. Όταν το είδα, είπα: όλα μπορεί να τα κάνει ο άνθρωπος.

7. L’ Atalante:
Θαύμασα τόσο την ποιητική αναρχία του Vigo σε αυτό το φιλμ, που για ένα διάστημα όλα μου φαινόντουσαν ξενέρωτα και μικροαστικά. Είχα γουρλώσει τα μάτια στην Ταινιοθήκη της Κανάρη, δεν είχα ξαναδεί τέτοια αληθινή, «τυχοδιωκτική» ιδιοφυΐα πριν - θύμιζε Ρεμπώ αλλά και με το γερό κόκαλο του Ρενουάρ, ένα θεότρελο αγόρι, βαθύτατα ρομαντικό και μποέμικο. Δεν έχω ξαναβρεθεί σε τέτοιο κινηματογραφικό Κέντρο Διερχομένων! (Κι ερωτεύτηκα εδώ διά βίου τον Mισελ Σιμόν, που το παίξιμό του στο Boudu saved from drowning είναι τόσο ξεκαρδιστικό και εύθυμο όσο 10 Μαρξ μαζί.)

8. Ταξίδι στο Τόκυο:
Άλλα θεοφάνεια! Ό,τι νόμιζα ωραίο μπήκε σε νέα προοπτική μετά την προβολή του Τόκυο Μονογκατάρι (πάλι στην Ταινιοθήκη). Το δίδαγμα της απλότητας και κυρίως της ευγένειας στις κινήσεις (της κάμερας και των ανθρώπων – πράγμα που είναι το ίδιο!) διατρέχει ολόκληρο το έργο του Όζου, αλλά εδώ μοιάζει με φράσεις από τη Βίβλο.

9. Ran: Θαυμάζω αυτό το φιλμ, όπως θαυμάζεις έναν πίνακα του Γκόγια ή του Ρέμπραντ. Είναι ολικό, απόλυτο, τέλειο. Το ξαναβλέπω συχνά. Μου δίνει δύναμη να ζήσω.

10. Τα παιδιά του παραδείσου: Ο Μπαλζάκ του σινεμά. Ένα ποτάμι, το μπουλβάρ της τέχνης και του εγκλήματος - η άγνωρη σύμφυρση του καλού με το κακό. Ακόμα ένα φιλμ απόλυτο, άψογο, αξεπέραστο, που το έχω σαν μυστική παρακαταθήκη.

12. Winter Light: Η πιο ερμητική και ειλικρινής ταινία του Μπέργκμαν, η στιγμή της αμφιβολίας, η στιγμή της προσευχής μπροστά σε έναν άδειο τοίχο! Μεγάλα κουράγια χρειάζονται για να φτιάξεις κάτι τέτοιο. Όποιος, όμως, εκτίθεται και λέει την αλήθεια, ακόμα κι αν η αλήθεια είναι φριχτή, λέει κάτι καλό.

13. Tο πάθος της Ζαν ντ’ Αρκ:
Του Ντράγιερ. Η κορυφαία μου ταινία. Θα την αδικήσω, αν μιλήσω βιαστικά. Είναι το πιο μεγαλειώδες πράγμα που έχω δει στο σινεμά. Αν έπρεπε όλα να καούν και να σώσω κάτι, θα ήταν η αποκατεστημένη κόπια της Criterion Collection.

14. Η Αλίκη στις πόλεις:
Η ελεγεία της περιπλάνησης, που αργότερα πήρε διαστάσεις μυθικές στο έργο του Βέντερς. Εδώ με πιάνει περισσότερο, επειδή ακόμα δεν έχει μεγαλοπιαστεί. Μόλις είδα την ταινία, μπήκα στο τρένο κι έφυγα για την Ευρώπη. Είχα 10 χιλιάδες δραχμές στην τσέπη - μόνο. Έκανα οτοστόπ. Και γύρισα με δανεικά από την Πρεσβεία της Ρώμης. Δεν ξέρω αν είναι καλή, έχω να τη δω από τότε. Πάντως, έριξε μπετά μέσα μου.

15. Sunrise:
Δεν χρειάζεται να πω τίποτα - τα έχω ξαναπεί.

16. O κόκκινος κύκλος:
Οι άντρες είναι παιδιά που παίζουν παιχνίδια. Είναι μόνοι, είναι αφελείς και κρατούν πιστόλι. Το μόνο που τους σώζει είναι η ακρίβεια, ο λόγος της τιμής και η φιλία. Όμως η προδοσία τους κυκλώνει από παντού. Πουθενά αλλού στο σινεμά δεν υπάρχει πιο βαθιά και διαυγής ανάλυση της αντρικής φύσης (ούτε στο Χόλιγουντ). Ούτε μεγαλύτερη μοναξιά.

17.Ήταν ένας τραγουδιστής κότσυφας: Τζαζ της Ανατολικής Ευρώπης. Μαζί με το Pastorale, αυτή η ταινία μου δίδαξε ένα νέο είδος ελευθερίας και συμπεριφοράς, λίγο ταπεινής αλλά απολαυστικής, την ησυχία και χαρά που βρίσκει κανείς όταν σηκώνει ξέγνοιαστα τους ώμους και φεύγει από τον στίβο και την παλαίστρα. «Απέτυχες; Δες το κι αλλιώς! Δεν έκανες γι’ αυτό. Να είσαι ευγνώμων, διότι τώρα ίσως κατορθώσεις αυτό που σου ταιριάζει» - αυτό ήταν το δίδαγμα του Ιοσελιάνι, με βοήθησε πολύ σε πολλά λούκια.

18. A woman under the influence:
Αν έχεις μεγαλώσει σε σπίτι προβληματικό, αυτή η ταινία είναι το πιο ενοχλητικό πράγμα που υπάρχει. Η τρέλα, η βία, τα δάκρυα της συμβίωσης, η οικογένεια ως πεδίο μάχης. Εδώ ερωτεύτηκα την Τζίνα Ρόουλαντς. Μου έμαθε ότι είσαι όμορφος όταν δεν σε επηρεάζει το γεγονός ότι είσαι.

19. Ran: Θαυμάζω αυτό το φιλμ, όπως θαυμάζεις έναν πίνακα του Γκόγια ή του Ρέμπραντ. Είναι ολικό, απόλυτο, τέλειο. Το ξαναβλέπω συχνά. Μου δίνει δύναμη να ζήσω.

20. Οι δεσποινίδες του Βίλκο: Όσο κανένα άλλο, αυτό το φιλμ με έκανε να καταλάβω την παροδικότητα της ζωής, πόσο μάταια είναι όλα - έρωτες, νεότητα, σπίτια, δουλειές και δόξες. Είμαι ο μόνος που το θεωρεί αριστούργημα, νομίζω. Η πιο πετυχημένη μείξη γλυκού και πικρού που ξέρω. Οι ηθοποιοί του είναι σαν οικεία μου πρόσωπα - τα σκέφτομαι σαν να έχω ζήσει κάποτε μαζί τους, δεν υπερβάλλω.

21. Grey Gardens:
Η δόξα της εκκεντρικότητας. Μετά από αυτό όλα επιτρέπονται στη συμπεριφορά. Αρκεί να έχουν class εν τη παραφροσύνη τους. (Ανέκαθεν μου άρεσαν τα παραδείσια πουλιά.)

22. I know where I'm going:
Νομίζω λατρεύω αυτό το φιλμ τόσο πολύ, λόγω του πνεύματος του Ντύλαν Τομας που το διαπερνά.

24. H παράσταση αρχίζει:
Ήμουν φοιτητής και πρώτη φορά είδα ότι μπορείς να τραγουδάς και να χορεύεις για κάτι ζοφερό. Ακόμα περισσότερο: συμφώνησα ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να το φιλοσοφείς.

25. Σάρκα:
Είναι το πρώτο φιλμ που με έπεισε ότι οι ανορθογραφίες και οι επιπολαιότητες είναι σημαντικές χειρονομίες. Με έκανε να σιχαθώ για ένα φεγγάρι τη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ! Με έμαθε ότι πολλά μοντέρνα πράγματα λέγονται χωρίς να λέγονται.

26. Τραγούδια από το δεύτερο όροφο:
Μου άλλαξε την αισθητική αντίληψη. Ο μοντέρνος Vermeer. Το γήρας της Ευρώπης. Κατάλαβα ότι είμαστε οι τελευταίοι κρίκοι μιας κουρασμένης, γερασμένης Δύσης. Με συμβίβασε με τη μελαγχολία μου.

27. Walkabout:
Εις επίρρωσιν του ανωτέρω. Και η μαγεία που ασκεί έκτοτε η αυστραλιανή έρημος πάνω μου. (Μέγιστο φιλμ, το λατρεύω).

28. Το καρναβάλι των ψυχών:
Τι ωραίο να έχεις ταλέντο και να μη νοιάζεσαι καθόλου να το εκμεταλλευτείς! Ένα b-movie φτιαγμένο με υλικά πολυτελείας. Είναι πολύ γοητευτικοί οι σημαντικοί άνθρωποι που δεν παίρνουν καθόλου τον εαυτό τους στα σοβαρά.

29. Female Troubles:
Η Ντιβάιν στα καλύτερά της. Αυτή η ταινία είναι το πανεπιστήμιο του camp. Έχει και dada και fluxus και body performance και Βέγγο. Τόσο εξωφρενικό, τόσο οικείο. Τα τέρατα είμαστε εμείς, είναι η θεία μας η Παυλίνα!

30. Επιφώτιση: Του Κριστοφ Ζανούσι. Μετά από αυτό άρχισα να τρέχω στο Άγιο Όρος, να διαβάζω πιο συστηματικά, να ψάχνομαι, χωρίς αυτό να το θεωρώ προσωπική αναπηρία. Η πιο χρήσιμη και τίμια κουλτουριάρικη ταινία που έχω δει.

31. Jalsaghar: Γράφαμε τις προάλλες γιατί.


32. Winter Light: Η πιο ερμητική και ειλικρινής ταινία του Μπέργκμαν, η στιγμή της αμφιβολίας, η στιγμή της προσευχής μπροστά σε ένα άδειο τοίχο! Μεγάλα κουράγια χρειάζονται για να φτιάξεις κάτι τέτοιο.΄Οποιος όμως εκτίθεται και λέει την αλήθεια, ακόμα κι αν η αλήθεια είναι φριχτή, λέει κάτι καλό.

33. Tο Πάθος της Ζαν ντ Αρκ: Του Ντράγιερ. Η κορυφαία μου ταινία. Θα την αδικήσω αν μιλήσω βιαστικά. Είναι το πιο μεγαλειώδες πράγμα που έχω δει στο σινεμά. Αν έπρεπε όλα να καούν και να σώσω κάτι, θα ήταν η αποκατεστημένη κόπια της Criterion Collection (αν και θα προσπαθούσα να κρύψω κάπου και το Eπάγγελμα Ρεπόρτερ!

Περιοδικό Lifo 12 Σεπτεμβρίου 2012
http://www.lifo.gr/mag/columns/5113
Φωτογραφία: Τοkyo Story (Tôkyô monogatari), Yasujirô Ozu (1953)

14.9.12



14 Σεπτεμβρίου 2012. Του Σταυρού.
(Βιέννη μέσω Βουδαπέστης)

Μια μέρα ο μεγάλος μου γιος είπε
«το βράδυ δε θα γυρίσω σπίτι νωρίς»

Έβαλα τα μικρά να κοιμηθούνε
και τότε θαρρώ πως κοίταξα το σπίτι μας
για πρώτη φορά

Ήταν παλιό
και το χειμώνα θα έσταζε με τις βροχές. 

Το τέλος του σπιτιού, Ελένη Βακαλό, 1921

3.9.12

Ριβιέρα, όπως γραβιέρα!



ΥΠΟΒΟΛΕΙΟ
Βασίλης Αγγελικόπουλος


Λεζάντα: • «Κάτοικοι του οικισμού Ριβιέρα στην Ασπροβάλτα τρέχουν να αντιμετωπίσουν τις φλόγες». • Ριβιέρα Ασπροβάλτας • -τι σου φέρνει κατακούτελα η επικαιρότης. • «Ονοματοθεσία της εποχής που οι Ελληνες αντικαθιστούσαν τη σκάφη με τζακούζι • και τα γαϊδουρομούλαρα με καγιέν» • θα σημειώνουν ιστοριοδίφες του μέλλοντος. • Οπως Κυανή Ακτή του Βουρβόλακα • και Κάπρι της Νέας Χωματερής. • Ασε δε τα Παραντάις και Σούπερ Παραντάις της Μυκόνου. • Πρωτοπορία αυτά - έδωσαν το μέτρο.

Πηγή: εφημερίδα «Η Καθημερινή», 2 Σεπτεμβρίου 2012
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_02/09/2012_493960
Φωτογραφία: wikipedia.com